Dla nauczycieli

Pomysly na zajecia

Zobacz wiecej...

Zostań redaktorem Portalu

Jeśli piszesz wartościowe artykuły, scenariusze zajęć, chcesz wypromować samego siebie...

kliknij tutaj!

Artykuły do przedruku

Zarejestruj się z tego linku i otrzymaj 50% zniżki na 6 miesięcy do biblioteki z ok. milionem ebooków online Perlego

- Naukowa anglojęzyczna biblioteka z poradnikami edukacyjnymi np. jak profesjonalnie napisać sztuki teatralne, opowiadanie, jak prowadzić teatr, poradniki artystyczne, aktorskie, psychologiczne, filozoficzne, medyczne, informatyczne, edukacyjne, naukowe. Miesięczny dostęp do wszystkich ebooków tańszy niż cena niejednego ebooka.

Artykuły

Znaczenie efektywnej komunikacji interpersonalnej

      Najczęściej komunikowanie się rozumiemy jako przekazywanie wiadomości między nadawcą a odbiorcą. Nadawca przekazuje swój komunikat, a odbiorca reaguje w ten sposób, że przesyła zwrotnie wiadomość nadawcy. Na taką swoistą dwukierunkowość procesu komunikowania się wskazał Z. Nęcki definiując komunikowanie się interpersonalne jako wymianę werbalnych i niewerbalnych sygnałów podejmowaną w pewnym określonym kontekście, mającą na celu osiągnięcie lepszego poziomu współdziałania. (1)

     Udana komunikacja ma ogromne znaczenie w relacji nauczyciel-uczeń. Dzieci mają różne temperamenty i pochodzą z różnych środowisk, podlegają więc w swoich domach odmiennym metodom wychowawczym. Te różnice nie muszą być barierami w porozumiewaniu się nauczyciela z uczniami. Aby jednak okazały się pomocne, nauczyciel musi być wyposażony we właściwe umiejętności oraz wiedzę na temat skutecznego komunikowania się. Jak stwierdził K. Stempień: „aby komunikacja na linii nauczyciel-uczeń przebiegała pomyślnie ważne jest, by dorosły spróbował zrozumieć, co w danej chwili, w tej konkretnej sytuacji przeżywa dziecko i poinformował je jak on rozumie tę sytuację. Powinniśmy jasno mówić o gotowości pomocy dziecku. W ten sposób okazujemy zrozumienie, zaufanie i dajemy dziecku możliwość wyboru. Tylko zbudowanie takiej atmosfery umożliwi dobrą komunikację w każdej sytuacji, również tej, kiedy to pojawia się jakiś problem z uczniem. (2)

     Rzeczą naturalną jest to, że nauczyciel z racji bycia człowiekiem działa czasem pod wpływem silnych emocji, a wtedy nietrudno o zachowania niepożądane. Jednak impulsywne, nie do końca przemyślane reagowanie przynosi z reguły skutek odwrotny do zamierzonego. Działając w emocjach nauczyciel ocenia negatywnie ucznia jako osobę, a powinien oceniać tylko jego zachowanie. Błędem jest narzucanie uczniowi swojego sposobu myślenia, wymaganie bezwarunkowego wykonywania poleceń i brak zainteresowania opinią ucznia. Umiejętność słuchania jest bowiem jedną z podstawowych zasad skutecznej komunikacji. Poza tym narzucanie gotowych rozwiązań i wymuszanie na uczniu zastosowania się tylko do pomysłów nauczyciela może w efekcie pozbawić ucznia chęci kreatywnego myślenia, samodzielnego rozwiązywania podstawowych problemów codzienności i poszukiwania sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Mądrym posunięciem ze strony nauczyciela jest podsuwanie możliwych rozwiązań, pokazywanie różnorodnych zachowań w sytuacjach konfliktowych, naprowadzanie na alternatywny dobór argumentów i zgoda na podejmowanie przez ucznia decyzji całkiem niezależnych czy wybór własnego sposobu w pokonywaniu przeszkód.

Krytykując zachowanie swojego ucznia nauczyciel powinien skoncentrować się na istniejących faktach i w żadnym wypadku nie odnosić się do cech charakteru ucznia. W żadnej sytuacji krytyka nie może uwłaczać godności ucznia, a wszelkie rozmowy dyscyplinujące powinny odbywać się „w cztery oczy” zwłaszcza, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że rozmowa może okazać się nieprzyjemna. Niewskazane jest stosowanie uogólnień typu: „ty nigdy”, „ty zawsze”, „wszyscy” oraz „nikt”. Nauczyciel jest osobą, która powinna pamiętać o podkreślaniu pozytywnych cech charakteru ucznia i wspierać w próbach poprawy nagannego zachowania. Tak naprawdę bowiem żadnemu z uczniów nie zależy na tym, aby nieustannie przysparzać kłopotów nauczycielowi. Trzeba jednak pamiętać, że praca nauczyciela jest pracą niedocenianą, choć przecież wiąże się z koniecznością posiadania specyficznych predyspozycji i dużej wiedzy. Wielu rodziców uważa, że to do nauczyciela należy nauczenie ucznia właściwego wyrażania uczuć i emocji, prawidłowych relacji międzyludzkich i szacunku dla każdego człowieka. Z racji faktu, że dzieci spędzają większość dnia w szkole rzeczywiście uczą się głównie od nauczycieli i od siebie nawzajem. Należy jednak pamiętać, że to właśnie rodzice powinni być pierwszymi (jeśli nie głównymi) wychowawcami i nauczycielami swoich dzieci.

    Rola komunikacji w wychowaniu dziecka ma duże znaczenie, gdyż daje podstawy rozwoju emocjonalnego i możliwość nawiązywania kontaktów z dalszym otoczeniem, m. in. z rówieśnikami. Uczy także wchodzenia w określone życiowe role: żony, matki, pracownika; kształtuje osobowość, wyrabia samoocenę i –ogólnie ujmując- wpływa na jakość życia poprzez naukę rozwiązywania sytuacji konfliktowych i pokonywania pojawiających się trudności. Komunikowanie się to jednak w 90% tworzenie barier zakłócających prawidłowy przepływ informacji. Takie bariery stosowane przez rodziców mogą obniżać samoocenę dziecka oraz negatywnie wpływać na wzajemne relacje.
T. Gordon i N. Burch opracowali 12 blokad w komunikacji interpersonalnej:

stosowanie poleceń i nakazów, komenderowanie („przestań się lenić i rób, co kazałam”)
wygłaszanie kazań i moralizowanie („dobry dyplom jest w życiu niezbędny”)
pouczanie („pamiętaj, że do egzaminu miesiąc i koniec”)
ostrzeganie i groźbę („jeśli nie zaczniesz się uczyć, to nie zdasz”)
sugestię, doradzanie, wysuwanie rozwiązań („możesz wcześniej wychodzić, to nigdzie się nie spóźnisz”)
krytykę i osądzanie („jesteś leniwy”)
analizę, diagnozę i interpretowanie („nie lubisz fizyki, bo nie chce ci się wkuwać regułek”)
wypytywanie („masz nowe buty? ile kosztowały? gdzie kupiłaś?”)
uspokajanie, pocieszanie („nie martw się, nie tylko tobie się nie udało”)
obrzucanie epitetami, ośmieszanie, nadawanie przezwisk („zachowujesz się jak niespełna rozumu”)
chwalenie i aprobatę („jesteś dobrą córką”)
dowcipkowanie przy odwracaniu uwagi („pomówmy o czymś poważnym: co sobie wczoraj kupiłaś?”). (3)

W usprawnieniu komunikacji z dzieckiem (uczniem) istotny jest sposób wyrażania przez nas myśli. Konieczne jest unikanie wyrażeń oceniających zdolności, postawę czy charakter dziecka. Nie można więc używać określeń typu „ciamajda”, „bałaganiarz”, ale też „świetny”, „super”. Są to bowiem określenia oceniające, a takie powstrzymują dzieci przed aktywnością. Forma opisująca będzie tu znacznie bardziej na miejscu, gdyż nie nawiązuje do zdolności czy charakteru dziecka; nie powinno się ono wtedy czuć obwiniane czy atakowane. Taka forma zachęca do dalszej pracy, wskazane jest więc stosowanie określeń opisujących to, co czujemy bądź widzimy np. „widzę, że dokładnie pościerałaś kurze”, „na dywanie masz porozrzucane ubrania”.

Istotne jest zainteresowanie się przez rodzica (nauczyciela) potrzebami, oczekiwaniami, uczuciami i –ogólnie- samopoczuciem dziecka (ucznia). Jeśli czuje się ono akceptowane, chętniej przyjmie komunikat. W sytuacji, gdy utrzymują się negatywne emocje można zasugerować zmianę rodzaju aktywności z werbalnej na niewerbalną. Wyrażenie uczuć w formie ruchowej (np. taniec) czy plastycznej stanie się alternatywną formą rozładowania emocji w sposób akceptowany społecznie, pozytywny. Pokaże jednocześnie dziecku, że akceptujemy jego prawo do wyrażania negatywnych emocji, choć nie akceptujemy wszystkich jego negatywnych zachowań.

(1) Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1996
(2) K. Stempień, Uwarunkowania dobrej komunikacji w relacji nauczyciel-uczeń, W: Bezpieczeństwo psychiczne i fizyczne dzieci i młodzieży, RCPS, Łódź
(3) T. Gordon, N. Burch, Jak dobrze żyć z ludźmi, PAX, Warszawa 2001

mgr Sylwia Szczepanik-Pietrzak

Zobacz podobne arytkuły: